Quitaollos común.
Libeliñas.
(Libélulas).


Os odonatos son os famosos cabaliños do demo,
que a súa vez se dividen en libeliñas e
gaiteiros. Son inconfundibles nos ríos de Galicia.
Existen moitos tipos e o da fotografía
é un deles. Trátase do Quitaollos común.
(É unha libeliña.)
Ultimamente descubríronse máis
de 50 cabaliños do demo autóctonos en Galicia.
Estos insectos teñen unha vida
cargada de cambios, dende a larva acuática ata a libeliña que de adulta é
voadora, e voa moi a carón dos ríos galegos.
Ver
as características
do quitaollos común.
Ver
a diferencia entre gaiteiro e libeliña.
Ver outros gaiteiros e libeliñas
incríbles.
Ver dúas fotografías miñas.
Agosto 2012
Saír.

Exemplo dunha
libeliña típica galega:
características
Saír.

Nome
científico

Fotografía de David Kitching
Cordulegaster boltonii
Donovan 1807
Taxonomía:
Reino: animalia Clase: Insectos Orden: Odonata Suborden: anisópteros. Familia:
Cordulegastridae Xénero: Cordulegaster Especie: Cordulegaster boltonii
Nota: existen moitas familias de libeliñas en Galicia,
todas teñen en común que nacen tras un proceso de paso
de larva a adulto, sempre na auga e o final son voadoras
con aspectos, alimentación e habitats moi similares.
Esta ficha fala da Cordulegaster boltonii
que é unha máis dentro dos anisópteros.
Un dos apartados da
ficha fai un resumen das outras libeliñas que nos
podemos atopar en
Galicia.
Ir a
características 
|
Nome galego:

Libeliña. Quitaollos común.
Tamén se chaman:
Tizón do demo, gaiteiros do demo, sacaollos, mollacús,
lavacús, candileiros e candis.
Tamén por suposto cabaliño do demo ( os cabaliños do demo, son
en Galicia tanto as libeliñas como os gaiteiros).
Ir a
características 
|
Nome
castelán

Sensacional fotografía de Jose
Manuel Ranz da libélula tigre.
Libélula tigre. Libélula. Quitaojos
común.
Ir a
características 
|
Dimensións:

Son odonatos de corpo
grande ata 8 cms.
Neste dibuxo vese que o macho é un pouco máis
grande que a femia sobre 1 cms. máis.
Esta libeliña é das máis grandes.
Ir a
características 
|
Identificación:
Os odonatos son os cabaliños do
demo, ou sexa as libeliñas e os gaiteiros

Libeliña
Tanto a libeliña como os gaiteiros son insectos de moito colorido e corpo moi alongado. Cabeza
móvil con grandes ollos.
A
larva desta libeliña.

Fotografía sensacional de Robert
Thomson
Larva da libeliña. O besbello
(odonato).
Ten sobre 2,5 a 2,7 cms.
Esta larva é precisamente a
que corresponde o Cordulegaster Boltoni que se está
describindo nesta ficha. Unha depredadora incrible dos fondos dos
nosos ríos. Aliméntase doutros insectos.

Na fotografía esta larva vista de frente.
Fotografía sensacional de José Luis González sacada dunha
exposición feita en Ourense (vese ven o fondo da imaxen...)
O lector que se faga un lio
debe saber que a libeliña, antes de selo é unha larva no río que
vive sobre tres ou cuatro anos no fondo e logo se transforma na
libeliña final, que se aparea, pón os ovos e volta a empezar coa
larva. Ver reproducción.
Son na etapa de larva os odonatos (besbellos
en galego).
Seguimos vendo algunha
característica de identificación desta libeliña:

O corpo presenta tres partes
perfectamente diferenciadas: cabeza, abdomen e cola longa.
Teñen as ás, que en reposo permañecen
desplegadas nas libeliñas, ver a fotografía de arriba. Sempre despegadas
como un avión.

Gaiteiro
(Os gaiteiros sempre teñen as ás o
longo da cola).

Aparato bucal de tipo masticador,
con mandíbulas fortes.
O acoplamento entre macho e femia
é espectacular, ver fotografía máis abaixo.
Poñen os ovos na auga dos que logo
naceran os besbellos.
Os odonatos están dividos en dous
ordenes: os anisópteros ou libeliñas ( libellula, Aeschna, Anax,
etc )

Libeliña
e os zigópteros (Lestes,
Pyrrhosoma, Calopteryx, etc. ). Tamén se chaman gaiteiros.

Gaiteiro.
Ir a
características 
|
Libeliña
tigre:

A cor do seu abdome non deixa lugar a
dúbidas, abdome amarelo con aneis negros ou o revés.
Pode confundirse con outra libeliña, ver o apartado
correspondente.
Ir a
características 
|
Alimentación:

Insectos voadores que capturan en
pleno voo colléndoos coas súas patas. Tamén outros insectos, como moscas,
mariposas, etc.
Por suposto ela misma é presa de paxaros e outros
insectos. Por exemplo si cae a auga e non anda lista os zapateiros dan
boa conta dela...

Neste caso os zapateiros están a dar conta
dun gaiteiro que caeu a auga.
Ir a
características 
|
Respiración:

As larvas respiran por
branquias traqueais.
O osíxeno consígueno gracias a
existencias dunhas tráqueas branquiais internas que o circular o líquido a
través delas fan que dispoña dunha respiración.
Gracias o anterior as larvas logran, mediante a expulsión dun
líquido, unha sobre - velocidade para capturar presas.
Ir a
características  |
Reproducción
É do máis incrible, dende
a copulación ata o estadio final, pasando entre 10 a 15 estadios.

Neste caso son dous gaiteiros no
momento da copulación.
A cópula é incrible. Na fotografía
vese como o macho suxeta a femia e como esta recolle os espermatozoides.
Logo a femia pon os ovos na auga.
A partir de aquí e durante 1 a 5 anos
próducese un proceso incrible onde pasa de larva de distintos xeitos,
cada vez máis grande e cambiando moito de caparazón, ata subir a unha
ramiña ou a unha pedra e cambiar por completo de forma, pasando de
larva a cabaliño do demo.

Si digo que deste insecto que vedes sae unha libeliña
é dificil de creer. Para mín é unha auténtica marabilla da natureza o
paso desta larva de odonato a libeliña que vedes a continuación.

(
Poño unhas fotografías
do cambio)
Ir a
características  |
Habitats:

Preto dos ríos e charcas.
Esta libeliña concretamente pide augas rápidas .
É moi común.
É o máis frecuente en Galicia
dentro da familia dos cordulegasteridae sobre todos nos tramos dos ríos
medio e superior.
Información sacada do libro "Macroinvertebrados
de las aguas dulces de Galcia" de Marcos A. González y Fermín
Cobo. Hercules ediccións. 2006.
Ir a
características 
|
Vese
nos meses de...

De maio a agosto.
As libeliñas debido o sistema de ás que teñen son
capaces de manterse paradas en voo. Toda unha máquina de navegación
aérea.
Ir a
características 
|
Interés

Son moi espectaculares.
Aparte a súa existencia a carón dos ríos denota que
o río ten vida dentro e fora da auga.
Ir a
características 
|
Protección:

Non están protexidas.
Ir a
características 
|
Curiosidades
Normalmente están sempre no aire
voando. Poden voar grandes distancias.
Os acoplamentos das libeliñas macho e femias é incríble, xa
que o macho suxeta a femia polo pescozo.

Na fotografía
macho e femia copulando, trátase de gaiteiros, pero ben a selo o mesmo.
A femia cúrvase para recoller
o esperma ata parte delanteira do macho. Así voan e voan ...
En Galicia chamamos libeliñas as
libélulas máis grandes (odonatos de ata 80 mm.) e gaiteiros as mais
pequenas, ata 40 mm.
En realidade as libeliñas saen dos
anisópteros e os gaiteiros saen dos zigóptero.
Tanto un como outro son odonatos.
Tanto unha como outra xa son
diferentes o nacer, xa que mentras os anisópteros teñen un sistema
especial de liberarse da membrana que conforma o ovo. Así válense
dunha lámina denticulada, mentras que os outros empregan unha
inflamación para romper a membrana.

O desenrolo da larva pode durar de 1 a
5 anos ( 10 a 16 estadios).

É totalmente falso que os cabaliños do demo mordan,
son eso sí, auténticos devoradores de moscas e mosquitos, polo tanto
beneficiosos...
Ir a
características 
|
Os anisópteros en Galicia
Nota importante:
este resumen está sacado integramente do libro
"Macroinvertebrados de las aguas dulces de
Galicia" de
Marcos A. González
y Fermín Cobo.
Publicado por Hercules de Ediciones. 2006
Dentro dos anisópteros, que son
para mín as libeliñas hai varias familias en Galicia. Así:
Os aeshnidae, cordulegasteridae,
cordulidae, gomphidae e libellulidae.

Cordulegaster boltoni
A ficha anterior está describindo
un cordulegasteridae, concretamente o Cordulegaster boltoni que é o máis
coñecido en Galicia desa familia.
Dentro dos
aeshnidae a larva
máis coñecida é a Anax imperator típica de augas estancadas, mentras que
a Boyeria irene prefere as augas correntes.

Ninfa da Anax imperator.

Anax imperator.
Ver que se trata dunha libeliña, observar as ás.

Anax parthenope. Vese en Galicia canais de rego
de prados e pequenos arroios. Descoñezo o autor da fotografía.
Nesta familia tamén se atopa en Galicia a Boyerie
irene.
Neste link tendes esta libeliña
e a súa larva, tamén un video.
Dentro dos Corduliidae
hai o parecer en Galicia dúas especies a Macromia splendens e
a Oxygastra curtisi.

Macromia splendes. De ollos grandes e coores
vistosos.
O río Cabe seica é un dos poucos ríos de Galicia
onde se pode atopar esta libeliña, que voa tamén no sur de Francia e
tamén entre Portugal e o sur de Galicia.
A fotografía
está sacada deste link.

Ninfa da Macromia splendens
A Macromia está hoxe en Galicia en peligro de
extinción. As ninfas viven en ríos anchos e profundos.

Fotografía de Jachen M. Muller da Oxygastra
curtisi.
Outra libeliña moi abundante en Galicia
Os
Gomphidae están
tamén representados en Galicia por cinco especies entre as que destacan
o Gomphus pulchellus e o Onycogomphus uncatus, que son os máis común
mentras que o Gomphus graslini está en peligro de extinción.
Ver
neste link o Gomphus graslini.

Gomphus graslini. Protexido en Galicia e que só voa en augas moi
limpas.

Na fotografía de Jachen M. Muller
vese o Gomphus pulchellus.
Para rematar queda a familia das
Libellulide
on de hai en Galicia nada menos que cinco xéneros e once especies, entre
as que hai tres que son moi comúns en Galicia. Por exemplo a Libellula
quadrimaculata.

Son libeliñas máis pequenas pero moi rápidas. Na
fotografía a Libellula quadrimaculata.
Un dos últimos atopados en Galicia foi:

Lestes sponsa, un das últimas atopas en Galicia,
concretamente en Pena Trevinca.
Por suposto entre outras
Para o que queira ampliar repito a bibliografía:
Nota importante: este
resumen está sacado integramente do libro
"Macroinvertebrados de las aguas dulces de Galicia"
de Marcos A. González
y Fermín Cobo.
Publicado por Hercules de Ediciones. 2006
Ir a
características  |
CONFUSIÓN COA MACROMIA SPLENDES.
Aproveito os dibuxos do libro recentemente
publicado "Guía das libelulas de Galicia"
de Miguel A. Fernández Martínez para ver as diferencias
destas duas libeliñas: a líbélula tigre que Miguel A. pon o nome de
Tizón de bolton e a súa posible confusión a Macromia splendes
que chama Esmeralda espléndida.
..

A da esquerda é a tigre (a de esta ficha) e a da
esquerda é a Esmeralda, teñen detalles que as diferencian e
que se poden ver nos dibuxos (sacados do sensacional libro que cito)
o abdomen e distinto en cores. Diante das ás as cores son
distintas a tigre son amarelos e a esmeraldas ten tonos verdes,
entre outras distincións...
Ir a
características 
|
LIBRO
SOBRE AS LIBELIÑAS DE GALICIA
O sensacional libro é
"Guía das libélulas de Galicia"
está publicado por Baía Edicións no ano 2011.
O autor é Miguel A. Fernández Martínez.

O libro trae descrita todas as libeliñas atopadas en
Galicia.
Realmente sensacional.
Por suposto está en galego.
Pendiente de levar a miña bibliografía.
Ir a
características  Fotos incríbles.

Ver unha fotografía moi aumentada.
Fonte: Fauna e flora de Europa. Guía de campo básica.
Editorial Blume.
Ver dúas fotografías sacadas polo autor da web en agosto de
2012. Espectaculares.
Ir a características

Saír.

LIBELIÑAS
E GAITEIROS.
Anisópteros
(Odonato)
Ata 80 mm. |

|

|
Libeliña ou Libélula.
Quitaollos común. |
|
|
|
|
Zigópteros
(Odonato)
Ata 40 mm
|

|
 |
Gaiteiro.
Gaiteiro alizul.
(Máis pequeno ca libeliña) |
A larva de libeliña, o odonato
(Anisóptero) que tamén chamo besbello é moito maior que a de
gaiteiro ( Zigóptero) e dende logo con moita máis forza. As duas teñen
mandíbulas pero mentras o Odonato caza por vista, e moi rápido e moi
depredador o outro, o gaiteiro, caza por aproximación e en base as
antenas, é polo tanto moito máis lento no río.
Ver máis diferencias:
|

|

|
Na libeliña a
cabeza é redonda e os ollos case están pegados. As ás
permañecen abertas en reposo e o longo da cola presentan tres
segmentos, tipo cono, moi característicos.
Teñen un voo moi sofisticado, son capaces de pararse
incluso no aire, son incribles.
|
No gaiteiro a cabeza
é redonda pero os ollos están máis separados. As ás
permañecen pousadas o longo da cola.
Non presentan, por
regra xeral esas tres partes.
Son dende logo máis pequenos e
incapaces de pararse en voo.
|
Estas larvas dan lugar os cabaliños do
demo: a pequena da lugar os
gaiteiros e a grande as libeliñas que son máis grandes.
Esa é a diferencia.
Ver dúas fotografías
do autor da web sacadas recentemente, 2012:

Gaiteiro. Carballeira de Grés. Agosto 2012. Fot.
Secundino Lorenzo.

Libeliña azul. Area recreativa de Monforte. Río Cabe.
Agosto 2012. Fot. Secundino Lorenzo.
Ir a características


|
|