É unha víbora abundante en Galicia, excepto na zona máis seca e calurosa do Sur e suroeste de Ourense. Pódese atopar en calquera medio: entre os toxos, entre o matorral cunha elevada humedade , nós prados, a beira de carronzos, etc.
Distínguese doutras cobras xa que a pupila non é redonda, é vertical. O corpo é máis ben pequeno e groso, con pouca cola é gorda. Tamén é pequena. A súa posición típica é a da fotografía, sempre coa cabeza por riba e disposta a defenderse.
En Galicia hai dous tipos de víboras: a Vipera seoanei (da fotografía) e a Vipera latastei que é a fuciñuda. Son perigrosas, sobre todo a latastei. Por sorte, para os amantes dos ríos galegos, non están mismo a beira dos ríos.
Na fotografía unha víbora de Seoane macho.
Vipera seoanei. ( Lataste, 1879)
Taxonomía:
Reino: Animalia
Clase: Reptilia.
Orden: Squamata.
Suborden: Serpentes
Familia: Viperidae.
Género: Vipera.
Especie: Vípera seoanei.
O nome de Seoanei débese a que foi dedicada ó naturalista portugués V.L. Seoane.
Víbora de seoane. Cobra víbora.
Fotografía sacada por Jan Van Der Voort na Serra Peneda- Gerés Portugal, sur de Ourense.
En Portugal chámanlle cobra negra, polo menos a esta variedade da fotografía.
Víbora . Víbora ibérica.
A súa librea pode cambiar moito. Dependo da variedade. Pode ser a típica, normalmente en Galicia.
Variedade típica, normalmente en Galicia.
Variedade negra, Xurés, norte de Portugal:
Variedade bileneata, noutros lugares.
Rara vez pasa dos 60 cms, trátase polo tanto dunha cobra pequena.
É tamén moi visible o deseño dorsal bilineal ( femias) : dúas bandas claras (crema) paralelas abeiran unha banda central marrón con manchiñas negras na beira. As manchas negras da cabeza teñen forma de V invertida, contribuindo a darlle un aspecto triangular.
Pero ollo que, os deseños desta víbora son varios, pode ser incluso lisa.
Observar que as escamas por riba da cabeza son moitas e numerosas. Non así na Natrix natrix e Natrix maura que ten escamas máis grandes.
Fotografía Jan Dan Der Voort. Sacada en Peneda-Gerés.
Ver o dibuxos (copiado do libro Anfibios e réptiles de Galicia de Pedro Galán e Gustavo Fernández).
Hai outra variedade máis oscura nas zonas de montaña que é a vibora seoanei cantabrica, que ten outro aspecto, xa que ten un rosario de manchas negras en zigzag polo medio do dorso, pouco definidas, sobre fondo cincento nos machos e marróns nas femias. O melanismo total é frecuente.
Esta é a Vipera seoanei Cantábrica.
Ver outra imaxen:
Esta é a Vípera seoanei. Variedade máis oscura.
O importante para distinguila é a pupila vertical, cabeza triangular, fuciño redondo, na cabeza ten dúas figuriñas como uves, tamén a partir do ollo ten unha mancha negra, é corta, bastante corta, 50 -60 cms. e apenas sin cola.
Fotografía Jan Dan Der Voort. Sacada en Peneda-Gerés.
Vense moi ben a pupila vertical e as numerosas placas que ten por riba na cabeza.
Fotografía Jan Dan Der Voort. Sacada en Peneda-Gerés.
Esta é a variedade negra.
As cobras normais teñen as pupilas redondas. Esta nunca é unha víbora.
As víboras teñen todas as pupilas verticais.
A pupila vertical e que non teña fuciño (neste caso seria a Vipera latastei) son definitivas.
Pupila vertical.
De todolos xeitos non é doado identificar as víboras a primeira. Outras cobras adoptan como defensa a forma triangular da cabeza e dende logo os dibuxos do corpo.
Hai sin embargo cousas que marcan moito as víboras como o tamaño, xeralmente non pasa de 60 cms. Teñen ademais o corpo moi gordo e case non teñen cola, ou sexa o corpo remata bruscamente con pouca cola.
A súa posición sempre coa cabeza por riba do corpo que se explica máis abaixo, tamén é característica.
A distinción entre a Víbora seoanei e a fociñuda penso que é clara.
Víbora fuciñuda ou Víbora latastei. Observar o fuciño, que non ten a Víbora seoanei.
Ver este video de youtube da Vipera seoanei.
Todo tipo de micromamíferos (roedores, lagartos e lagartas). Tamén anfibios e ocasionalmente paxaros.
Estos son aproximadamente os datos:
Nun 67% aliméntanse de roedores, un 15% de lagartos e lagartas, un 9% de anfibios, e outro 9% de aves.
As víboras fanno todas igual, atacan a víctima, péganlle un mordizco de medo, e logo, tranquilas, siguen a víctima e atópana xeralmente morta. A papar... Sempre empezando pola cabeza. Tragan integramente a víctima.
A súa actividade é diurna. A temperatura que máis lle gusta ronda os 30º.
A súa actividade vai dende febreiro ata novembro, según o clima do ano.
Está moi adaptada a todo.
Depende moito menos das rochas que o outro tipo de víbora.
Vive preferentemente nas lindes e claros de fragas e carballeiras, mato atlántico, lindes de prados, matos, prados e brañas. Ten certa preferencia polo terreno pedrento, aínda que non é moi lapícola. Gústanlle moitos os terrenos de matorral baixo, toxos, brezos, etc. Tamén zonas de fentos, muros de pedra seca, apilamentos de leña, etc.
Moitas veces inspeciona galerias de micromamíferos.
O normal é que se atopen debaixo das pedras, en covas naturais e tamén baixo raiceiras de árbores.
No inverno, fano moitas veces en grupos de ata 15 exemplares, en covas de outros mamíferos abandonadas.
Descoñecía este dato:
Parece ser frecuente en áreas de humidade elevada, e incluso (o parecer pódese atopar dentro da auga, na páxina 464 do traballo xa indicado faise referencia a que atoparon un adulto mergullado nunha braña no Monte Xalo - Na Coruña). Dende logo que eu sepa non se atopan nos ríos e non deixa de ser un dato sorprendente e fora do normal, pero ver a nota seguinte.
Nota1: Moisés Asensi no libro "Guía dos anfibios e réptiles de Galicia" dice que o seu habitat prefere zonas moi húmidas, podendo verse incluso dentro da auga.
Queda dito.
Nota 2: Pola miña banda, cincuenta anos o pe dos ríos galegos, nunca vín unha víbora a beira da auga e moito menos na auga, pero por suposto pode ocurrir sobre todo onde se den as condicións de monte e río xuntas, non vou decir que non.
Para rematar, según Galán (1988): entre 105 observacións de víboras (Vipera latastei) en Galicia, 38% foi en matorral de uces (Erica) e toxos (ulex), 18% en matos de transición entre fincas, 13% en prados e cultivos, 10% en areas rupículas (en áreas de rocas), 5% de bosques caducifolios, 3% áreas rocas e arenais costeiros. Penso que queda claro.
Variedade bilineata típica de outros lugares fora de Galicia e o norte de Portugal.
Podemos decir que é exclusiva do norte de Península Ibérica:
Atópase en Galicia, Norte de León, Norte de Portugal, Asturias, Cantabria, Pais Vasco e os Pirineos do Oeste.
No mapa vese perfectamente a súa distribución.
O ciclo de actividade sexual anual escomenza con retraso na montaña, marzo-abril mentras que no litoral é en marzo.
Especie vivípera, polo tanto as crías nacen dentro da mai; que pare 3-10 viboriñas por setembro.
Esta cóbrega ten actividade diurna inda que no verán pode traballar de noite.
Os adultos mudan dúas veces o ano a pel.
Moito como calquera réptil galego, inda que este é máis abondoso. En Ourense é máis rara. Está claro que os incendios rematan con esta especie e outras, tamén por atropelo e morte directa por parte do home.
Non está catalogada na categoría mundial do UICN.
Os machos mudan a camisa na primaveira despois do apareamento.
Para mudar a camisa fano dende a cabeza a cola. Ver na Natrix maura como é o proceso, xa que nas víboras é prácticamente igual.
Similares a esta víbora únicamente é a Vipera latasti que se distingue polo fuciño, e tamén a Natrix maura cando se asemella para defenderse:
Vibora fuciñuda. Ten o fuciño puntiagudo. Por suposto o ollo rasgado. Esta víbora é moi peligrosa. Ollo.
Natrix maura. Pón a cabeza triangular e pode parecer unha víbora. Queda delatada si nos fixamos nos ollos e nas escamas da cabeza que son máis grandes.
Dende logo é moi frecuente, dispersa por todo o pais. Hai, como xa está apuntado, dúas especies unha normal e outra de montaña.
Chega ata os 1800 metros nos Ancares.
Esta víbora atópase polo tanto en toda Galicia.
É máis abondosa na zona norte e pola costa, e moito menos abondosa en Ourense.
Ver o mapa, na zona sur de Galicia é menos abundante.
A súa picadura pode producir a morte dependendo de onde pique e tamén das precaucións que se tomén. Peligrosa para vellos e nenos (por suposto). O veleno é menos potente que o da víbora fociñuda.
A súa trabada debe estar sempre controlada por un médico.
O mellor é tranquilizarse e acudir o centro de saude máis próximo, si pode ser sabendo perfectamente de qué cobra se trata ( ollo o collela inda que esté morta os movementos reflexos poden facer que incluso morta, morda e meta o veneno, cuidado). De tódolos xeitos si non se lle da morte (non fai falla) non é dificil saber si mordeu unha víbora ou non , xa que a parte dos dentes normais aparecen na cabeceira dous orificios máis grandes que son o do veneno.
Hai que pensar que moitas veces recíbese unha mordedura dunha cobra que resulta que non é unha víbora. Neste caso non hai ningún tipo de peligro, refírome a Natrix natrix ou a Natrix maura.
Hai varios libros sobre o tema das picaduras recomendo "Vivir e sobrevir na natureza" de Y. Coineau e L.P. Knoeffler que ten varias follas explicando as precaucións que se deben tomar e o que se debe facer para evitar estos accidentes.
¿Qué facer si morde unha víbora?:
1.- Identificar si é posible a cóbrega.
2.- Constatar a mordedura, tal como aparece o dibuxo, tamén pola dor.
3.- Non cortar nin succionar a mordedura xa que deste xeito vaise aumentar a lesión local e o risco de infección.
4.- Colocar unha vendaxe sobre a zona ou un torniquete floxo entre a mordedura e a raíz do membro mordido (debe permitir o paso dun dedo por debaixo da venda)
5.-Si é nun brazo a mordedura, inmovilizalo con un cabestrillo con un pañuelo á altura do peito.
6.- Tranquilizar o accidentado.
7.- Aliviar a dor con aspirina ou paracetamol.
8.- Non dar o afectado nunca alcohol ou hipnóticos e tampouco por xelo na mordedura.
9.- Evacuar á víctima o máis pronto posible e acudir a unha residencia ou centro médico.
É importante saber que a morte é moi improbable sempre que se acuda dentro das 48 horas dende a mordedura.
---
Seica que Galicia é unha das tres comunidades onde se dan máis casos de mordedura de víboras, a media é de 15 o ano, inda que no 2016 soio houbo catro; ningún foi mortal. Pican máis a xente xoven, ou sexa o ocio rural ten moito que ver; seguramente por imprudencias propias da xuventude. En todo caso os datos estadísticos a nivel de España demostran que non son mortais salvo nun 1% así os datos entre 1997 e 2010 que foron de 1.649 mordeduras, datos tomados dun traballo feito polo Instituto de Saude Carlos II, e soio o 1% resultou mortal.
Neste período en Galicia, 1997-2010, deuse un total de 203 mordeduras das que tres foron mortais. Sae un 1,4%.
A media de España é de 130 mordeduras o ano, frente as 380 en Francia ou as 160 en Polonia.
Datos tomados da Voz de Galicia do 24/06/2017.
Instituto de Saude Carlos III. Estudio dirixido por José Mª Amate, Xefe da área da Axencia de Evaluación de Tecnoloxías Sanitarias do I. citado.
As cobras presentan distintos tipos de aparatos velenosos, así poden ser opistoglifos, proteroglifos e solenoglifos.
As víboras son solenoglifos: aparato velenoso máis eficaz e sofisticado, xa que posee colmillos superiores que se abaten e inyectan de modo fulgurante e con gran cantidade de veleno.
Dibuxos copiados da revista Biológica do mes de agosto do 2001. Autor Arturo Vallador.
Con esta forma enténdese perfectamente que estas cobras teñen facilidade para morder.
Este é o sistema das víboras que hai en Galicia, o sistema chámase Solenoglifo o morder clava os dous dentes da parte de adiante que actuan rápidamente para meter o veleno no corpo da víctima.
Estos quedan marcados perfectamente , ver a perna dereita, onde aparte da dentadura normal aparecen na parte de arriba estos dentes.
De tódolos xeitos, xa está dito, a súa peligrosidade depende de moitos factores, xa que incluso pode morder e non ter veleno.
Esta é outra forma, que non teñen as víboras. Por exemplo si a ten a culebra bastarda e que non se atopa a beira dos ríos galegos por regra xeral.
Deste xeito é moito máis dificil meter o veleno, xa que o dente está moi para atrás.
Chámase proteroglifo.
Resulta ser inofensiva para o home.
Na fotografía pode comprobarse onde ten o dente mortífero.
A LINGUAXE DO CORPO DAS VÍBORAS:
O dibuxo e a idea están sacadas do libro "Guía de las serpientes de Europa" de Silvio Bruno e Stefano Maugeri.
En principio a identificación das víboras, en Galicia, básase no tamaño, a forma, realmente son gordas en todo o corpo, casi son sin cola, e sobre todo a pupila vertical. Deixamos aparte a cabeza que é triangular.
Tamén sabemos que moitas cóbregas imitan as víboras, polo que non é doada a identificación.
Os autores efectivamente dicen que para unha persona profana non é doado facer a identificación rápidamente.
Pode ser moi útil ter en conta a linguaxe do corpo.
Efectivamente no dibuxo marabilloso anterior atópasen na parte esquerda os colúbridos, para entendernos as cobras que non son víboras, como a Natrix natrix, Natrix maura e outras que se atopan nos montes. A súa cabeza en relación o corpo disponse de forma bastante típica, así por riba do corpo , pegada o chan.
Nos vipéridos a cabeza está sempre en posición defensiva disposta a atacar, sempre por riba do corpo. Ver as fotografías.
Creo que os dibuxos tamén están moi claros.
Sobra a víbora:
La víbora de Seoane. Víbora cantábrica. (Enciclopedia virtual de los vertebrados españoles.)
Tratamento en caso de mordedura dunha víbora.
Outra sobre cóbregas:
Sociedade Herpatológica Valenciana.
Sobre serpentes europeas:
Buenas fotografías en este link portugués.
Fontes: "Esos anfibios e reptiles gallegos". Jose Curt y Pedro Galán. Tamén utilizo o libro Atlas de vertebrados de Galicia, o tomo I, feito pola Sociedade Galega de Historia natural en 1995, un gran libro sin dúbida.
Recentemente sae o mercado o libro "Guía dos anfibios e réptiles de Galicia" de Moisés Asensi Cabirta.
Por último tamén utiliza o libro "Guía de las serpientes de Europa" de Silvio Bruno y Stefano Maugeri.
Tamén o "Cuaderno de campo Viboras y culebras" de Féliz Rguez. de la Fuente.
Fotografías sacadas en Calvos (Vilasouto- O incio- Lugo)
Todas as fotografías son do autor da web, Secundino Lorenzo.
Sacadas en setembro do 2017.
Vipera seoanei,fotografía no pueblo de Calvos, en Vilasouto (O Incio). Lugo
35 cms. de longa.
Non moi longa, observar que casi non ten cola.
Detalle da cabeza. Observar, a cabeza triangular, a doble V invertida, a cantidade de escamas e o típico dibuxo do lombo. As pupilas verticais non se observan ben, salvo no ollo dereito.
O ollo vertical é definitivo. O entorno era húmedo. Seguramente aproveitou unha galería, que vai dende un regato próximo ata o lugar da fotografía, perseguindo un ratón ou unha rata.
As fotografías son do autor da web: Secundino Lorenzo.
Fotografía feita na Ribeira grande de O Foxo (Vimianzo) por Álvaro Martínez. 26/04/2009
Saír.
Volver a
características.
